قفل شدن زانو: علت و درمان با فیزیوتراپی
مفصل‌های زانو جزء مهم‌ترین مفصل‌های بدن‌اند که علاوه بر تحمل وزن بدن، انجام دادن فعالیت‌های روزمره‌ای مانند ایستادن، راه رفتن و بالا رفتن از پله‌ها را ممکن می‌سازند.
به گزارش راهبرد معاصر، زانوها در نتیجه استفاده مکرر، مستعد آسیب‌دیدگی و ساییدگی می‌شوند. آسیب‌دیدگی و سایش تدریجی زانوها می‌تواند باعث قفل شدن زانو شود. وقتی زانو قفل می‌کند، بیمار نمی‌تواند زانو را خم یا صاف کند. عارضه‌های بسیاری می‌تواند علت قفل شدن زانو باشد.
منظور از قفل شدن زانو چیست؟
قفل شدن زانو به وضعیتی گفته می‌شود که بیمار نتواند زانو را خم یا صاف کند. قفل شدن زانو دو نوع کاذب و حقیقی دارد.
قفل شدن کاذب زانو
قفل شدن کاذب زانو زمانی رخ می‌دهد که زانودرد شدید باعث گرفتگی یا اسپاسم و منقبض شدن عضلات زانو شود.
قفل شدن زانو سازوکار دفاعی خودکاری است که بدن از آن برای جلوگیری از حرکت زانو استفاده می‌کند. محدود کردن حرکت زانو از آسیب‌دیدگی بیشتر مفصل جلوگیری می‌کند.
هرچند گرفتگی و تورم عضله خم یا صاف کردن زانو را دردناک می‌کند، خود مفصل زانو از نظر فیزیکی مشکل حرکتی ندارد.
قفل شدن حقیقی زانو
قفل شدن حقیقی زانو زمانی بروز می‌یابد که عاملی فیزیکی از صاف شدن زانو جلوگیری کند؛ در این حالت مفصل زانو در یک وضعیت گیر می‌کند و اصلاً نمی‌تواند حرکت کند.
دلایل
دلایل قفل شدن زانو به نوع این مشکل بستگی دارد.
دلایل قفل شدن کاذب زانو
شایع‌ترین دلایل قفل شدن کاذب زانو به شرح زیر است:
- درد ناشی از آسیب‌دیدگی زانو
- التهاب ناشی از آسیب‌دیدگی یا بیماری فرسایشی مفصل (آرتروز زانو)
- سندرم پلیکا: التهاب بافت مفصل زانو
- حرکت نامناسب کشکک زانو
دلایل قفل شدن حقیقی زانو
موارد زیر می‌تواند علت قفل شدن حقیقی زانو باشد.
پارگی مینیسک زانو
مینیسک دو قطعه غضروف C شکل است که در دو طرف مفصل زانو قرار دارد و مانند محافظ بین استخوان‌های ساق پا و ران عمل می‌کند.
اگر مینیسک پاره شود، ممکن است تکه‌ای از غضروف مینیسک جدا شود و در مفصل زانو گیر کند، در نتیجه زانو قفل می‌کند.
چرخش یا پیچش شدید زانو می‌تواند علت پارگی مینیسک شود. از دیگر علل پارگی مینیسک می‌توان به استفاده بیش از حد و نامناسب از زانو و تغییرات فرسایشی زانو اشاره کرد.
وجود جسم آزاد در زانو
تکه‌های استخوان نیز مانند غضروف مینیسک ممکن است در مفصل زانو گیر کند و باعث قفل کردنش شود.
جسم‌های آزادی مانند تکه‌های استخوان و غضروف به دلیل آسیب‌دیدگی یا آرتروز ایجاد می‌شوند و در مفصل گیر می‌کنند.
دررفتگی کشکک زانو
آسیب‌دیدگی‌های خاص زانو گاهی باعث دررفتن کشکک، پاتلا یا کاسه زانو می‌شود. اگر کشکک زانو دررفته باشد، مفصل هنگام کشیده و صاف شدن قفل می‌کند.
التهاب مفصل زانو
اگر ساختارهای درون مفصل زانو متورم و ملتهب شود، بیمار نمی‌تواند زانو را بکشد و صاف کند. ورم کردن زانو نتیجه آسیب‌دیدگی، استفاده بیش از حد و نامناسب یا آرتروز است.
علائم قفل شدن زانو
علائم قفل شدن کاذب زانو
درد علامت اصلی قفل شدن کاذب زانو است. همچنین ممکن است بیمار با علائم زیر مواجه شود:
- احساس قفل کردن کوتاه‌مدت زانو؛
- احساس گیر کردن زانو و
- احساس شل شدن یا ناپایداری زانو.
علائم قفل شدن حقیقی زانو
ناتوانی در صاف کردن زانو علامت اصلی قفل شدن حقیقی زانو است؛ برخی بیماران مبتلا به این عارضه دچار درد نیز می‌شوند.
اگر وجود جسم آزاد در مفصل، علت قفل شدن حقیقی زانو باشد، نشانه‌ها و علائم زیر نیز بروز می‌یابد:
- خشکی مزمن زانو
- مشکل در صاف کردن کامل زانو
- احساس از جا درآمدن زانو و صدا دادن و تق تق زانو
- حس کردن برجستگی در محل وجود جسم آزاد
- ورم و درد متناوب
درمان قفل شدن زانو با فیزیوتراپی
پژوهش‌ها حکایت از آن دارد که چنانچه فیزیوتراپی به عنوان خط اول درمان برای قفل کردن خفیف تا متوسط زانو انجام شود، به تسکین مؤثر علائم کمک خواهد کرد، انعطاف‌پذیری و قدرت عضلات نگهدارنده زانو را در حد قابل‌توجهی افزایش خواهد داد و دوران نقاهت تدریجی پس از آسیب‌دیدگی را تسهیل خواهد کرد.
ورزش‌های مفید برای درمان قفل کردن زانو
ورزش‌درمانی پارگی مینیسک زانو، بخش مهمی از طرح درمان قفل شدن زانو محسوب می‌شود. متخصص ارتوپد یا فیزیوتراپی ورزش‌ها و حرکات زیر را برای بهبود یافتن پارگی مینیسک زانو توصیه می‌کند:
- کرل همسترینگ
- کشیدن پا
- فشار دادن پاشنه به زمین و منقبض کردن عضله همسترینگ
- بالا بردن پا در حالت ایستاده
- حرکت صدف
بریس یا زانوبند طبی
بستن بریس یا زانوبند طبی بلافاصله پس از آسیب‌دیدگی و در طول توانبخشی توصیه می‌شود. از پزشک معالجتان بخواهید که بهترین بریس را برای مشکل زانوی‌تان تجویز کنند.
اقدامات راحتی‌بخش
اقداماتی مانند سرمادرمانی یا گرمادرمانی درد حاد زانو را تسکین می‌دهد. همچنین می‌توانید ایبوپروفن یا سدیم ناپروکسن برای کاهش درد و التهاب مصرف کنید.
طب سوزنی
طب سوزنی یکی از روش‌های طب سنتی چین است که واکنش التیام‌بخشی را در مغز برمی‌انگیزد. طب سوزنی آرامش عمیقی را ایجاد می‌کند و بسیار مؤثر است، به‌ویژه اگر همراه با فیزیوتراپی برای درمان زانودرد انجام شود.
کایروپراکتیک و درمان دستی
چنانچه زانودرد ناشی از ناهنجاری و عدم‌هم‌ترازی اسکلتی باشد، متخصص کایروپراکتیک یا درمان دستی با برگرداندن ساختارها به جای خود به رفع مشکل کمک می‌کند. از آن‌جا که کایروپراکتیک درمانی غیرتهاجمی و بدون عوارض جانبی است، گزینه فوق‌العاده‌ای برای درمان یکپارچه به شمار می‌آید.
درمان با دستگاه TENS
تحریک الکتریکی عصب از روی پوست (TENS) درمان غیرتهاجمی دیگری است که سیگنال‌های درد را با استفاده از پالس الکتریکی ساده کاهش می‌دهد. برای انجام درمان کافی است که پدهای متصل به دستگاه روی نقاط خاصی از بدن گذاشته شود. برای مدیریت زانودرد می‌توانید دستگاه TENS را تهیه و از آن در خانه استفاده کنید. همواره درباره بهترین رویکرد درمان، تنظیمات دستگاه، محل قرار دادن پدها و ... با پزشک معالجتان مشورت کنید.
تزریق در مفصل زانو
اگر زانودرد غیرقابل مدیریت باشد و بیمار از شدت درد نتواند فیزیوتراپی را شروع کند، پزشک تزریق در مفصل زانو را توصیه می‌کند. متخصص داروی بی‌حسی و داروی کورتیکواستروئید (کورتون) را برای کنترل درد و التهابی که فرایند بهبود را آهسته کرده است، در زانو تزریق می‌کند.
می‌توان با زانوی قفل‌شده راه رفت؟
بستگی دارد. اگر قفل شدن زانو پیامد پارگی مینیسک باشد و جسم آزاد حرکت مفصل زانو را غیرممکن نکرده باشد، می‌توانید با زانوی قفل‌شده راه بروید. چنانچه قفل شدن زانو نتیجه مشکلی باشد که خم و صاف کردن زانو را غیرممکن کرده است، شاید نتوانید روی آن زانو راه بروید یا حداقل راه رفتن با درد شدید همراه باشد.